THAITONE อัตลักษณ์ไทย สู่ Tropical Color สีสันที่มาจากภูมิปัญญาของคนไทย

หน้าแรก »» must reads »» THAITONE อัตลักษณ์ไทย สู่ Tropical Color

สีจากภูมิปัญญาไทย เอกลักษณ์ความเป็นไทย เรามีสีแบบไทยๆ

มองเห็นสีสันรอบตัวแล้ว คุณผู้อ่านสามารถแยกสี หรือ บอกเรื่องราวเกี่ยวกับสี รวมถึงบอกชื่อสีกันได้หรือเปล่าคะ? ปัญหาโลกแตกสำหรับหลายๆ ท่าน ที่อาจจะเรียกไม่ถูก แยกสีไม่ออก หรือ ไม่รู้ว่าจะเปรียบเทียบสีที่เห็นกับอะไรดี แน่นอนค่ะว่าสีสากลนั้น หลักๆ ตามที่เราได้เคยเรียนวิชาศิลปะมา เรามีแม่สีอยู่ 3 สี คือ สีแดง สีเขียว และสีน้ำเงิน ทั้ง 3 สี คือ แม่สีหลัก

สากล แต่คุณผู้อ่านทราบหรือไม่ว่า เอกลักษณ์ความเป็นไทยของคนไทย เรามีสีแบบไทยๆ ให้ได้เลือกมากมาย แถมชื่อเสียงเรียงนามในแต่ละสียังไพเราะ ทั้งยังเป็นสีที่ได้มาจากธรรมชาติล้วนๆ ไม่ว่าจะเป็นแร่ธาตุ สมุนไพร ผัก ผลไม้ พืชทางธรรมชาติฯลฯ เป็นความมหัศจรรย์ทางสีในแบบไทยๆที่ไม่ค่อยมีคนทราบ ยกเว้นเสียแต่ว่า คุณผู้อ่านทำงานอยู่ในแวดวงของงานศิลปะ และคลุกคลีตีสีและฝุ่นอยู่ในวงการ จึงจะทราบได้และเรียกสีได้ถูกต้องนะคะ

อันแม่สีสากลที่กล่าวถึงนั้นมี 3 สี แต่สำหรับคนไทย เราก็ไม่น้อยหน้าสากลนะคะ เรามีแม่สีของเราเช่นกัน แถมยังเป็นสีที่ได้จากธรรมชาติล้วนๆ ได้แก่ แดงชาด คราม และ รง ได้ยินชื่อเสียงของแม่สีหลัก ก็ชวนให้แปลกใจแล้วใช่หรือไม่คะ แต่ทราบหรือไม่ว่า ในอดีตนั้น กลุ่มสีของไทยที่ปรากฎในงานจิตรกรรมมีแม่สี ถึง 5 สี ร วมเรียกหมู่สีนี้ว่า “กลุ่มสีเบญจรงค์” ประกอบไปด้วย สีดำ สีขาว สีแดง สีเหลือง และสีคราม แต่ละสี สามารถนำมาผสมให้ได้สีสันที่สวยงามได้เพิ่มขึ้นอีก 10 สี ซึ่งกลุ่มสีหลักที่ว่านี้ เราสามารถพบเห็นได้ตามงานศิลปะแบบไทย เช่น งานภาพจิตรกรรมฝาผนัง งานศิลป์ของช่างสิบหมู่ เป็นต้น

แต่เราคงไม่ย้อนไปไกลถึงกลุ่มสีเบญจรงค์นะคะ ทั้งนี้จะขอกล่าวถึงแค่กลุ่มแม่สีหลักๆ ของไทย ซึ่งได้แก่ แดงชาด คราม และ รง เท่านั้น เพราะเพียงแค่ 3 สีนี้ ก็สามารถผสมให้เกิดสีสันสวยงามและมีกลุ่มสีเพิ่มขึ้นอีกหลายสีเชียวค่ะ อาทิเช่น

กลุ่มสีแดงชาด ที่ได้จากแร่ธาตุ เมื่อนำมาผสมกับสีคราม ที่ได้จากต้นคราม เราก็จะได้สีม่วงสวยงาม มีชื่อเรียกว่า ม่วงตะแบก “ม่วงตะแบก” เป็นอย่างไร ลองคิดถึงยามเมื่อดอกตะแบกสีม่วงบานดูค่ะ ก็จะเห็นภาพสีได้ชัดตามากขึ้น หรือ แม่สีคราม เมื่อผสมกับสีจากต้นรงที่มีสีเหลือง เราก็จะได้สีเหลืองที่สวยงาม คุณผู้อ่านสนใจอยากทราบกันแล้วใช่มั๊ยคะ ว่าชื่อสีต่างๆที่ผู้เขียนบอกว่าชื่อเสียงเรียงนามไพเราะมากๆ นั้น มีชื่อว่าอะไรบ้าง ลองมาทำความรู้จักกันเล็กน้อย โดยเริ่มจาก แม่สีทั้ง 3 ก่อนเลยค่ะ

1. กลุ่มสีชาดหรือสีแดงชาด กลุ่มนี้สีนี้เป็นสีมงคล เราจะเห็นสีแดงปรากฎอยู่ในงานมงคลหลากหลาย โดยเฉพาะชาวเอเชียอย่างเรา จะมีสีแดงเป็นสีพิเศษ ที่เห็นแล้ว ให้ความสดใส มีพลัง และมีความพิเศษในเชิงบวก ซึ่งเรามักจะเห็นการใช้สีแดงในงานพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ในกลุ่มของสีแดง ยังมีสีแดงย่อยๆ อีกมากมายหลายเฉดสีที่ได้จากธรรมชาติ เช่น แดงลิ้นจี่ แดงอิฐ แดงเลือดนก หงส์บาท ฯลฯ

ผู้สนับสนุน

สีแดงชาด เพื่อแสดงถึง ความศักดิ์สิทธิ์ แสดงบรรยากาศของสวรรค์ เพราะสีแดง หมายถึง สีแห่งสวรรค์ จึงมักใช้ในโบสถ์ โดยเฉพาะเป็นฉากหลัง พระพุทธรูปที่มีสีทอง เป็นการขับให้องค์พระดูเด่น สง่างาม

เมื่อกล่าวถึงสีชาด คงมีน้อยคนมากที่จะรู้จักถึงแหล่งที่มาของสีชนิดนี้นะคะ จึงอยากแนะนำให้รู้จักเพิ่มเติมกันเล็กน้อยว่า สีชาด เป็นสีที่ได้จากแร่ธาตุชนิดหนึ่ง ลักษณะเป็นก้อนหิน แต่เดิม เรายังสามารถหาได้ในประเทศของเรา จนกระทั่งขาดหายไป ปัจจุบันนี้จึงนำเข้ามาจากประเทศจีนเป็นหลัก แร่ธาตุที่ให้สีชาด นี้ เมื่อนำมาบดแล้วผสมน้ำเล็กน้อย ก็จะได้สีแดงชาด สีไม่สด แต่โทนสีออกนุ่มนวล มองแล้วสบายตา และไม่เคืองตาค่ะ แร่ธาตุชนิดนี้ ยังมีสรรพคุณทางการรักษา เพราะหากนำมาผสมกับยาแผนโบราณของไทย ก็ยังสามารถใช้ในการรักษากระดูกได้อีกด้วยค่ะ

2 .กลุ่มสีครามหรือสีน้ำเงิน สีครามเป็นสีที่คนไทยคุ้นเคยเป็นอย่างดี เนื่องจากในปัจจุบัน ก็ยังใช้สีจากต้นครามนำมาย้อมสีผ้า อีกทั้งยังได้รับความนิยมมาทุกสมัย เพราะเป็นสีที่สวย และใช้ได้กับทุกยุคทุกสมัยค่ะ กระบวนการผลิตเพื่อให้ได้สีครามนั้น ผู้แยกสี หรือสกัดสี จะต้องรู้ถึงขั้นตอนในการคัดสีจากต้นคราม ซึ่งคนสมัยโบราณนิยมนำกิ่งครามทั้งใบมาแช่น้ำด่าง เพื่อหมักเอาน้ำคราม เมื่อได้น้ำครามแล้วจึงจะนำมาย้อมผ้า จนได้สีน้ำเงินเข้ม หรือเรียกว่า สีคราม นั่นเองค่ะ แต่ในการสกัดเพื่อให้ได้สีครามที่ถูกใจนั้น ต้องย้อมซ้ำหลายครั้ง ครั้งแรก ๆ อาจได้เป็นสีฟ้าเข้ม ในการหมักนั้นมีกรรมวิธีที่เรียกว่าการ ‘เลี้ยงคราม‘ และหากทำไม่ถูกขั้นตอน ผู้สกัดสีไร้ประสบการณ์ ต้นครามก็จะไม่ให้สีกับเราค่ะ สีของครามยังมีชื่อเรียกกันตามท้องถิ่นและความเข้าใจ เช่น อาจจะเรียกสีครามว่าสีน้ำเงิน หรือเรียกว่าสีกรมท่า สีน้ำไหล หรือ สีขาบ เป็นต้น และหากกล่าวถึงภูมิปัญญาไทยในการสกัดสีครามที่สวยที่สุด และขึ้นชื่อที่สุดนั้น คงต้องยกให้กับชาวจังหวัดสกลนคร ที่มีวิธีการสกัดสีแบบโบราณ ทำให้ได้สีครามที่สวยงาม และดูนุ่มนวลจริงๆ

3. กลุ่มสีรงหรือสีเหลือง สำหรับสี”รง” ถ้าเรียกแค่สี “รง” อย่างเดียว คงมีหลายๆคนไม่เข้าใจว่า สี “รง” หน้าตาเป็นอย่างไร สี ”รง” ในที่นี้ มาจาก ต้น”รงทอง” ค่ะ สีของต้นรงทอง จะมีสีเหลืองพระจันทร์ สำหรับต้นรงทอง เป็นไม้ยืนต้น ที่สามารถพบได้ทางตอนใต้ของอินเดีย เกาะลังกา รวมถึงป่าแถบชายทะเลภาคตะวันออกของไทย เช่น ในจังหวัดจันทบุรี ตราด ระยอง นะคะ ลำต้นให้ยางสีเหลือง ในส่วนของยางสีเหลืองนี่แหละค่ะ ที่เรานำมาสกัดเพื่อให้ได้สีเหลืองที่สวยงาม และยังสามารถนำมาย้อมสีผ้า สร้างสรรค์เป็นแม่สีที่ใช้ในการเขียนภาพจิตรกรรมได้เป็นอย่างดี รวมถึงนำสีไปผลิตเป็นสีน้ำใช้ทาเฟอร์นิเจอร์ เพื่อให้เกิดความสวยงามและดูเป็นธรรมชาติได้เช่นกัน ยางของต้นรงทอง ยังมีสรรพคุณทางการรักษาอีกด้วยนะคะ สามารถใช้รักษาแผลพุพอง แผลเปื่อย หรือ สกัดเพื่อขับพยาธิตัวแบน เป็นต้น ในกลุ่มของสีรง ยังมีกลุ่มสีอื่นๆ ซึ่งมีชื่อไพเราะเรียกขานกันไป เช่น สีเหลืองไพล เหลืองจำปา ฯลฯ

เห็นแล้วหรือยังคะว่า กลุ่มสีแบบไทยๆ นั้นไม่ธรรมดาจริงๆ สีที่ได้จากธรรมชาติ ย่อมมีความสวยงาม คงทน และละมุนละไมต่อสายตาเป็นอย่างมาก ไม่แปลกใจใช่หรือไม่คะว่า เหตุใดงานจิตรกรรมของไทยถึงได้มีสีสันที่สวยงาม เป็นสีที่ยังคงอยู่ แม้ผ่านเวลามานับร้อยปี สีของภาพจิตรกรรมบนฝาผนังก็ยังคงความงดงามไม่เคยเสื่อมลงเลย สีจากภูมิปัญญาไทยล้วนๆ ที่ช่างศิลป์ของไทยสรรหาสีที่ได้จากธรรมชาติ นำมาสกัด คัดแยกสี และบรรจงผสมผสานกันเพื่อให้ได้สีใหม่ สวยงามแบบมีอัตลักษณ์เช่นนี้ จึงควรที่จะช่วยกันดูแลและรักษาเอาไว้ ซึ่งก็เป็นเรื่องที่น่ายินดีมากๆ เมื่อสีแบบไทยโทน เช่นนี้ ได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้ขึ้น เป็นงานวิจัยจาก อาจารย์ไพโรจน์ พิทยเมธี อาจารย์จากคณะมัณฑนศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร และยังได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐ โดยกระทรวงวัฒนธรรมอีกด้วยค่ะ

ThaiTone เอกลักษณ์ความเป็นไทย — อาจารย์ไพโรจน์ พิทยเมธี อาจารย์จากคณะมัณฑนศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ที่ได้ลงมือศึกษาเรื่องโทนสีไทยซึ่งเป็นสีที่ได้มาจากวัตถุดิบธรรมชาติจนตอนนี้สามารถรวบรวมข้อมูลและเผยแพร่ออกสู่สาธารณะได้แล้วถึง 150 โทนสี

สีอะคริลิคไทยโทน สำหรับใช้ทาภายนอกภายในอาคาร มาตรฐานการผลิตจากสี TOA ขนาด 1 gallon (ทาได้ 35 sqm)

คงจะดี หากสักวันหนึ่งวงการแฟชั่นไทยซึ่งเป็นผู้ผลิตสิ่งทอรายใหญ่ระดับหนึ่งของ เอเชีย หันมาพูดถึงสีที่มีคำเรียกในภาษาไทย เป็นสีที่ครูช่างไทยโบราณได้มอบเป็นมรดกทางวัฒนธรรมไว้ให้ อย่างเช่น ‘ชมพูหงสบาท’ แทนคำว่า คอรัลพิงค์ หรือ ‘เขียวใบแค’ แทน ดาร์ค ทีล (Dark Teal)

แล้วก็มีผู้สานฝันให้เป็นจริงแล้ว…

รดาชญา คุ้นวงศ์ ผู้จัดการฝ่ายออกแบบแห่ง ‘จุลไหมไทย’ ผู้ผลิตเส้นไหมแบรนด์ ‘ไหมจุล’ โรงงานสาวไหมขนาดใหญ่ที่สุดในอาเซียน คือ ผู้กล้า!

จุลไหมไทยมีประสบการณ์เกี่ยวกับไหมมานานกว่า 40 ปี มีการพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่พันธุ์ไข่ไหม วิธีการเลี้ยงไหม และให้การส่งเสริมเกษตรกรทั่วประเทศไทยในการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม เพื่อรับซื้อรังไหมมาสาวเป็นเส้น ผู้จัดการฝ่ายออกแบบของจุลไหมไทย บอกว่า เมื่อผลิตภัณฑ์เน้นที่เส้นไหม การกำหนดสีจึงมีความสำคัญ “วงการออกแบบมีสีมากกว่า 2,000 เฉดสี”

สร้างเทรนด์ผ้าไหมสไตล์ “ไทยโทน” อ่านต่อ >>

ท่านที่สนใจในเรื่องสี งานศิลปะแบบไทย ๆ ที่มาของสีแบบไทย สามารถเข้าไปชม และดาวน์โหลดข้อมูลและความรู้ดีๆ มาอ่านกันได้ค่ะ รับรองว่า คุณจะเห็นโลกแบบไทยๆ ที่มีสีสันสวยงามแตกต่างออกไปค่ะ ^^