เคยสงสัยไหมครับว่า ทำไมเราจึงรู้สึก “ท้องไส้ปั่นป่วน” เวลาตื่นเต้น หรือ “รู้สึกได้ด้วยลำไส้” (Gut Feeling) เวลาต้องตัดสินใจเรื่องสำคัญ? หนังสือ “เคล็ดลับอายุยืนจากลำไส้ที่หมอไม่เคยบอกคุณ” (GUT) ฉบับปรับปรุง โดย จูเลีย เอ็นเดอรส์ จะพาคุณไปพบกับคำตอบที่ลึกซึ้งและน่าทึ่งเกินกว่าที่เคยจินตนาการมาเลยทีเดียว
“ถ้าคุณเข้าใจลำไส้ คุณจะเข้าใจสุขภาพของตัวเองมากกว่าครึ่งหนึ่งของชีวิต”
— Giulia Enders
ใครคือ Giulia Enders ? จูเลีย เอ็นเดอรส์ (Giulia Enders) เป็นแพทย์และนักวิจัยชาวเยอรมัน ผู้โด่งดังจากการพูด TEDx เรื่อง “The charming gut” ที่มียอดชมหลายล้านครั้งทั่วโลก เธอมีความสามารถในการอธิบายเรื่องซับซ้อนของกายวิภาคและจุลชีววิทยา ให้เข้าใจง่าย สนุก และมีอารมณ์ขัน — แบบที่คุณอาจลืมไปเลยว่ากำลังเรียนวิทยาศาสตร์อยู่ – หนังสือ GUT ของเธอจึงกลายเป็นหนึ่งในหนังสือขายดีระดับนานาชาติ (แปลกว่า 40 ภาษา) เพราะสามารถเปลี่ยน “อวัยวะที่คนไม่อยากพูดถึง” ให้กลายเป็นเรื่องราวสุดน่าทึ่งของร่างกายมนุษย์ และ ต่อไปนี้ คือ บทความรีวิว เชิงลึก ของหนังสือ “เคล็ดลับอายุยืนจากลำไส้ ที่หมอไม่เคยบอกคุณ”
(GUT: The Inside Story of Our Body’s Most Underrated Organ) โดย Giulia Enders (จูเลีย เอ็นเดอรส์)
อวัยวะสุดอัจฉริยะที่ชื่อ “ลำไส้”
จูเลีย เอ็นเดอรส์ นักวิทยาศาสตร์สาว ผู้ทำให้วิชาการเรื่องลำไส้กลายเป็นเรื่องสนุกและน่าติดตาม ได้เปิดเผยความลับของ “สมองที่สอง” ของเรา นั่นคือ “ระบบประสาทลำไส้” (Enteric Nervous System) ซึ่งมีเซลล์ประสาทมากถึง 100-500 ล้านเซลล์ กระจายตัวอยู่ทั่วทางเดินอาหาร ไม่ใช่แค่ทำหน้าที่บีบตัวและย่อยอาหารเท่านั้น แต่มันยังสื่อสารกับสมองของเราผ่านเส้นทาง “แกนลำไส้-สมอง” (Gut-Brain Axis) อย่างต่อเนื่อง นี่คือเหตุผลทางวิทยาศาสตร์ว่าทำไมความเครียดจึงทำให้ปวดท้อง และทำไมอาการผิดปกติในลำไส้จึงส่งผลต่ออารมณ์ของเราได้อย่างชัดเจน
♀️ ทำไมเราถึง “เครียดแล้วปวดท้อง” ? ลำไส้ มีความเกี่ยวข้องกับอารมณ์ จริงหรือไม่ ?
หนึ่งในหลายๆ บทที่น่าสนใจที่สุด คือ การอธิบายว่า ทำไม อารมณ์ ถึงมีผลต่อระบบขับถ่าย ?
เมื่อเรามีความกังวล “สมอง” จะส่งสัญญาณผ่าน vagus nerve (เส้นประสาท เวกัส) ไปยังลำไส้ ทำให้เกิดอาการ “ท้องไส้ปั่นป่วน” ในทางกลับกัน หากลำไส้ไม่สมดุล เช่น ภาวะ Dysbiosis ( สูญเสียแบคทีเรียที่เป็นประโยชน์ หรือ แบคทีเรียดีลดลง) ก็สามารถส่งผลย้อนกลับไปยังสมอง ทำให้เกิดอารมณ์เศร้า หรือภาวะวิตกกังวลได้
งานวิจัยในวารสาร Psychiatry Research (2019) พบว่า ผู้ที่ทานอาหารแบบ Mediterranean diet ที่อุดมด้วยไฟเบอร์และโปรไบโอติก มีอัตราโรคซึมเศร้าน้อยกว่ากลุ่มควบคุมถึง 33%
เปิดโลกจุลินทรีย์ สงครามแย่งชิงแห่งอาณาจักรลำไส้
และอีกหนึ่งในส่วนที่น่าตื่นตาตื่นใจที่สุดของ หนังสือเล่มนี้ ก็คือ การได้พาเราเข้าไปทำความรู้จักกับ “ผู้อยู่อาศัย” จำนวนนับล้านล้านตัวในลำไส้ของเรา !!? นั่นคือ “ไมโครไบโอม” (Microbiome) เอ็นเดอรส์ เธอได้อธิบายภาพลักษณ์ของจุลินทรีย์เหล่านี้ได้อย่างมีชีวิตชีวา เปรียบเทียบพวกมันเป็นเหมือน “สวนสัตว์ส่วนตัว” ที่มีทั้งแบคทีเรียดี, แบคทีเรียร้าย ที่คอยแย่งชิงพื้นที่กัน
ที่น่าสนใจคือ งานวิจัยทางวิทยาศาสตร์ในหนังสือ ที่อ้างอิง ชี้ให้เห็นว่า ความหลากหลายของไมโครไบโอม เป็นกุญแจสำคัญสู่สุขภาพที่ดี แบคทีเรียดีเหล่านี้ไม่เพียงช่วยย่อยอาหารที่ซับซ้อน ผลิตวิตามินอย่างวิตามินเคและบี12 เท่านั้น แต่ยังฝึกฝนระบบภูมิคุ้มกันของเราให้แข็งแรง เพื่อผลิตสารสื่อประสาทสำคัญ เช่น เซโรโทนิน ถึง 95% ของทั้งหมดในร่างกาย ซึ่งเป็นฮอร์โมนแห่งความสุขที่ส่งผลโดยตรงต่ออารมณ์ของเรา การมีไมโครไบโอมที่สมดุล จึงไม่เพียงช่วยป้องกันโรคอ้วน โรคภูมิแพ้ แต่ยังอาจส่งผลถึงสุขภาพจิตอีกด้วย
หนังสือแบ่งออกเป็น 3 ส่วนหลัก ๆ
ที่อ่านเพลินเหมือนคุยกับหมอเพื่อนสนิท
1️⃣ รู้จักโครงสร้างของลำไส้ : สำรวจ การเดินทางของอาหาร ตั้งแต่การกลืน การย่อย ไปจนถึงการขับถ่าย
Enders อธิบายละเอียดแต่มีอารมณ์ขัน เช่น “เหตุผลที่เราควรนั่งถ่ายในท่ากึ่งยอง (squat)” ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากงานวิจัยจริงว่าเป็นท่าที่ทำให้ลำไส้ตรงและลดแรงดันในช่องท้อง (PubMed, 2010)
2️⃣ ระบบประสาทลำไส้ : สมองที่สองของร่างกาย ในลำไส้มีเส้นประสาทกว่า 100 ล้านเส้น — คือ …. มันมีมากกว่ากระดูกสันหลังเสียอีก! ลำไส้ที่ว่า มันสามารถ “คิด” และ “ตัดสินใจ” ได้เองในระดับหนึ่ง เช่น การเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อเรียบ การหลั่งเอนไซม์ หรือการตอบสนองต่อความเครียด
Enders เชื่อมโยงประเด็นนี้กับ “gut feeling” — ลางสังหรณ์ที่มักเกิดจากปฏิกิริยาของลำไส้กับสมองจริง ๆ
3️⃣ จุลชีพในลำไส้: เพื่อนเล็กๆ ผู้ทรงอิทธิพล … กว่า 100 ล้านล้านเซลล์แบคทีเรีย ในลำไส้ของเรากำลังช่วยย่อยอาหาร สร้างวิตามิน และควบคุมภูมิคุ้มกัน เธอยกตัวอย่างแบคทีเรีย “ดี” อย่าง Lactobacillus และ Bifidobacterium ซึ่งมีผลต่อสารสื่อประสาท เซโรโทนิน (Serotonin) — ที่มีถึง 90% ถูกผลิตในลำไส้ ไม่ใช่ในสมอง
เคล็ดลับอายุยืนที่หมอไม่เคยบอก… จริงหรือ?
แล้วเคล็ดลับอายุยืนล่ะ คืออะไร? หนังสือเล่มนี้ ไม่ได้ให้สูตรสำเร็จแบบตายตัว แต่ให้ “หลักการ” ในการใช้ชีวิตที่ส่งเสริมสุขภาพลำไส้ ซึ่งนำไปสู่สุขภาพโดยรวมและความยืนยาว โดยมีข้อมูลวิชาการมารองรับ เช่น
- กินเพื่อเลี้ยงจุลินทรีย์ดี ไม่ใช่แค่กินเพื่อตัวเอง !? แต่ต้องกินเพื่อผู้อยู่อาศัยในลำไส้ด้วย หนังสือเน้นย้ำถึงความสำคัญของ “พรีไบโอติกส์” (Prebiotics) ซึ่งคืออาหารของแบคทีเรียดี โดยเฉพาะกากอาหารหรือไฟเบอร์จากผัก ผลไม้ และธัญพืชเต็มเมล็ด การกินอาหารหลากหลายจะช่วยส่งเสริมความหลากหลายของไมโครไบโอม
- เด็กที่คลอดด้วยวิธีธรรมชาติ (ไม่ใช่การผ่าคลอด) จะได้รับแบคทีเรียดีจากช่องคลอดของแม่ เป็นเหมือนการฉีดวัคซีนเข็มแรกของชีวิต ในขณะที่เด็กที่ใช้วิธีไม่เป็นธรรมชาติ (ผ่าคลอด) อาจได้รับไมโครไบโอมจากผิวหนังของแม่และสิ่งแวดล้อมแทน ซึ่งงานวิจัยชี้ว่า สิ่งนี้ส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันในระยะยาวของลูก… หนังสือเล่มนี้ ยังพูดถึงประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่ช่วยสร้างไมโครไบโอมให้แข็งแรงตั้งแต่เบื้องต้น
- ยาปฏิชีวนะคือดาบสองคม เอ็นเดอรส์ เธออธิบายอย่างตรงไปตรงมาถึงผลกระทบของยาปฏิชีวนะ ที่เหมือนการทิ้งระเบิดใส่อาณาจักรลำไส้ โดยฆ่าทั้งเชื้อดีและร้ายไปพร้อมๆกันแบบไม่เลือก เธอไม่ใช่การต่อต้านการใช้ยา แต่เน้นย้ำถึงความสำคัญในการใช้อย่างสมเหตุผล และการฟื้นฟูลำไส้ด้วยโปรไบโอติกส์หลังการใช้ยา
- Listen to Your Gut : หนังสือสอนให้เราฟังสัญญาณจากลำไส้มากขึ้น เช่น อาการท้องผูกที่อาจบ่งชี้ถึงปัญหาการบีบตัวของลำไส้หรือการกินอาหารที่มีไฟเบอร์ไม่พอ และยังอธิบายกลไกการขับถ่ายอย่างถูกต้อง ซึ่งเป็นเรื่องพื้นฐานที่หลายคนอาจยังทำไม่ถูก
สรุป 5 เคล็ดลับดูแลลำไส้จาก หนังสือ “เคล็ดลับอายุยืนจากลำไส้ ที่หมอไม่เคยบอกคุณ”
- กินอาหารที่มีไฟเบอร์สูง และแหล่งพรีไบโอติก เช่น กล้วย หอม กระเทียม หัวหอม
- เพิ่มจุลชีพดี ด้วยอาหารหมัก เช่น คอมบูชะ ( KOMBUCHA ) , กิมจิ หรือโยเกิร์ต
- เคลื่อนไหวร่างกายทุกวัน เพราะช่วยกระตุ้น peristalsis (การบีบตัวของลำไส้)
- จัดการความเครียด ด้วยการนั่งสมาธิ หายใจลึก ๆ
- ดื่มน้ำเพียงพอ และหลีกเลี่ยงการใช้ยาปฏิชีวนะเกินจำเป็น
หากคุณกำลังมองหาวิธี ที่จะมีสุขภาพดีและอายุยืนยาวอย่างแท้จริง หนังสือเล่มนี้ จะช่วยให้คุณ “เข้าใจ” มากกว่าแค่ “ทำตาม” ด้วยการใส่ใจลำไส้ของคุณราวกับมันคือเพื่อนสนิทและศูนย์บัญชาการลับของชีวิตคุณเอง เพราะเมื่อลำไส้แข็งแรง ชีวิตทั้งกายและใจก็ย่อมแข็งแรงตามไปด้วย!
ข้อมูลของหนังสือ
- ผู้เขียน Giulia Enders
- ผู้แปล เอกชัย อัศวนฤนาท
- ขนาด 14.3 x 21 เซนติเมตร
- จำนวนหน้า 288
